Twórczość, która nie przemija

Władysława Iwańska /1927-2005/ – uznawana jest dziś przez znawców za jedną z najwybitniejszych reprezentantek współczesnego malarstwa „intuicyjnego” w Polsce. W bogatej już publicystyce poświęconej artystce jest ona też określana jako ”Mistrzyni nieba”  i „Malarka najpiękniejszych snów”.

Urodziła się i przez całe życie mieszkała w Nowym Sączu, ale jej twórczość nie jest powszechnie znana z racji wyizolowania w którym żyła. Malowała od wczesnej młodości, na papierze, stosując akwarele, tempery i pastele.

Źródła twórczości Władysławy Iwańskiej tkwią w jej talencie i w szczególnej wrażliwości estetycznej, ale także w osobistych przeżyciach o wymiarze tragicznym. Malarka mieszkała na Helenie, dzielnicy miasta stale zagrożonej powodzią. Wody rzeki Dunajec wielokrotnie zalewały i rujnowały skromny domek malarki. Ona sama, niejednokrotnie wraz z rodzicami, ratowała swoje życie ucieczką. Poczucie strachu, zagrożenie żywiołem, które zaważyło na całym jej życiu, znalazło także mocne odbicie
w twórczości.

Twórczość Wł. Iwańskiej układa się w serie liczące od kilku do ponad 200 prac. Każda z serii jest malarską opowieścią, obrazy ułożone są w określonej kolejności i wypełnione treścią jak kolejne stronice książki. Wyrażają przeżycia i stany psychiczne autorki, przemyślenia i nastroje związane z cyklicznymi zmianami w przyrodzie, które znalazły najpiękniejsze odbicie w serii „Jesienny powiew”, wątki religijne z przedstawionymi w baśniowy sposób „Trzema Królami”, czy wreszcie zwykłe ludzkie marzenia i tęsknoty do poznawania miejsc pięknych, niecodziennych. Do najciekawszych serii obrazów należą m.in.: Raj, Artystyczne miasteczka, Sierota kuli ziemskiej, Wiatr w ukłonach, Żywe fale, Żywe chmury, Żywe niebo, Dziady polne, Krople rosy, Św. Marcin i inne. Artystka najbardziej lubiła malować przy muzyce, wspominała z żalem że musiała w dzieciństwie, z braku środków finansowych, przerwać naukę gry na skrzypcach.

Nie założyła rodziny. Po śmierci rodziców przez kilkadziesiąt lat żyła samotnie, w dużej, pogłębiającej się izolacji od otoczenia. Swoim wystawom nadała tytuł „Za ścianą świata”, wyrażając własne wyizolowanie spośród ludzi. Należy zaznaczyć, że to sama artystka odsuwała się od ludzi lub nie pozwalała przeniknąć bliżej niej tym, którzy byli jej życzliwi i chcieli pomóc. Nie ufała im. ”Bardzo chciałabym przebyć trochę czasu gdzieś w ustronnych, ładnych miejscach, z daleka od ludzi...”- tak komentuje swoje uczucia przy malowaniu Pustynnego powiewu. „Jestem sierotą kuli ziemskiej, za ścianą świata. Ludzie stali się dla mnie kamiennymi posągami, którymi udekorowane są miasta i miasteczka. A żywe pozostały tylko drzewa, kwiaty, niebo”. Pomimo że żyła w bardzo trudnych warunkach materialnych, niechętnie sprzedawała swoje obrazy gdyż była do nich bardzo emocjonalnie przywiązana. Nie malowała na sprzedaż, tylko dla siebie. W wymiarze psychologicznym świat malarstwa Władysławy Iwańskiej jest jej lepszym światem, jej „azylem”, rzeczywistością lepszą od tej, w której przyszło jej żyć.

Prace Władysławy Iwańskiej znajdują się dziś w zbiorach kilku największych muzeów etnograficznych w Polsce i w kolekcjach prywatnych w wielu krajach. W 2010 r. malarka dostąpiła, choć już pośmiertnie, największego artystycznego wyróżnienia - jej obrazy reprezentowały sztukę Polską na IX Międzynarodowym Triennale Sztuki Samorodnej INSITA w Słowackiej Galerii Narodowej w Bratysławie, najważniejszym tego typu wydarzeniu na świecie, odbywającym się od lat 60. XX w. w stolicy Słowacji.

Miasto Nowy Sącz ma prawo szczycić się twórczością Władysławy Iwańskiej, podobnie jak twórczością i postacią Nikifora szczyci się dziś Krynica.

Samotny domek artystki, ze ścianami pokrytymi wewnątrz absolutnie jedynymi w swoim rodzaju malowidłami, tak często i emocjonalnie przedstawiany przez nią na obrazach, stoi od 20 lat, czyli od śmierci malarki, opuszczony. Powinien zostać uratowany i jako dom-pracownia artystki stać się obiektem muzealnym.

                                                                                                           Zbigniew Wolanin

Składamy serdeczne podziękowania Muzeum Ziemi Sądeckiej za pomoc oraz pełne zaangażowania wsparcie w przygotowaniu wystawy.

Nowosądecka Mała Galeria

Jagiellońska 35, Nowy Sącz